Anna Jabłonowska

Anna Paulina z Sapiehów Jabłonowska (żona Jana Kajetana) - księżna (ur. 1728, zm. 7 lutego 1800, Ostróg na Wołyniu), wojewodzina bracławska, mecenas nauki i sztuki, wybitna administratorka swoich dóbr.

Była córką Karoliny Teresy z Radziwiłłów z pierwszego jej małżeństwa z Kazimierzem Leonem Sapiehą, gdy matka Aleksandra - Teofila była córką tejże Karoliny z drugiego jej małżeństwa z Józefem Aleksandrem Jabłonowskim (1711-1777). Została żoną Jana Kajetana Jabłonowskiego (1699-1764), wojewody bracławskiego.

Należała do najznakomitszych postaci kobiecych polskich w XVIII. w. Zdolna i wykształcona rzuciła się po śmierci męża, Jana Kajetana Jabłonowskiego w wir walk politycznych, a po elekcji Stanisława Augusta Poniatowskiego wystąpiła przeciw niemu, popierając swymi wpływami konfederację barską, szczególnie na dworach w Wiedniu i Paryżu. Po upadku konfederacji godzi się z królem, wycofuje z życia politycznego i odtąd całą duszą oddaje się pracy społecznej, starając się usilnie o podniesienie kultury duchowej i materialnej wśród poddanych w swych wsiach i miasteczkach. Za przykładem innych magnatów polskich znosi w swych dobrach pańszczyznę, zaprowadzając w jej miejsce czynsze. Buduje szpitale i fabryki, chcąc w ten sposób podnieść stan zdrowotny i materialny poddanej jej ludności. Interesuje się żywo rozwojem swych olbrzymich posiadłości (państwo siemiatyckie, kockie i wysockie), a dla unormowania obowiązków poddanych i urzędników opracowała Ustawy powszechne dla dóbr moich rządców (8 tom, 1785-1786).

Odziedziczyła dobra na Podlasiu, Lubelszczyźnie i Wołyniu, zwana była panią na Siemiatyczach i Kocku.

Zapisała się trwale w rozbudowie tych miast. Działała za granicą od 1769, ale już w 1771 powróciła przez Gdańsk do kraju. Zamieniła podupadłe Siemiatycze w tętniący życiem ośrodek gospodarczy i kulturalny państwa siemiatyckiego. Wybudowała tu ratusz, drukarnię, szkołę akuszerek, szpital i manufaktury, stwarzając ważny ośrodek handlowy regionu. Zorganizowała kasę zapomogowo-pożyczkową włościan. W Kocku przebudowała stary pałac Firlejów, zamieniając go w okazałą rezydencję. Zapraszała do siebie zagranicznych uczonych, zgromadziła wielką bibliotekę i bogate kolekcje historii naturalnej, jedne z najlepszych w ówczesnej Europie.

Niestety, jej reformy zakończyły się finansową ruiną.

Zmarła 8 lutego 1800 w Berezdowie na Wołyniu.

Źródło: wikipedia